Langdurige stress, cortisol en “vermoeide bijnieren”
Langdurige chronische stress is uiterst schadelijk voor de gezondheid. Bij stress doorloop je verschillende fasen: een acute fase waarin de bijnieren veel cortisol produceren, wat bij aanhoudende stress kan leiden tot een chronisch hoge productie van cortisol. Bij langdurige chronische stress riskeren de bijnieren echter te weinig cortisol te produceren, wat in de volksmond vaak “uitgeputte bijnieren” of “vermoeide bijnieren” wordt genoemd. Er is ook een ziekte, de ziekte van Addison, waarbij de bijnieren niet in staat zijn om voldoende cortisol en aldosteron aan te maken. Mensen met “vermoeide bijnieren” kunnen bovendien heftig reageren op kleine doses pure adrenalinehormonen, wat niet altijd wenselijk is.
Adaptogenen en stress
Adaptogenen zijn actieve stoffen die het vermogen van een organisme om met stress om te gaan kunnen vergroten en de homeostase van het lichaam ondersteunen. Een adaptogeen is dus een biologische stof die bijdraagt aan een betere hantering van diverse negatieve stressfactoren. Het voordeel van adaptogenen is dat ze zowel cortisol kunnen verhogen als verlagen. Bij acute stress kunnen bijvoorbeeld Ashwagandha en ook Rhodiola, twee belangrijke adaptogenen, zowel de bloedsuikerspiegel als cortisol verlagen.
Bij langdurige stress worden zogenaamde beta-lipoproteïnen geproduceerd, die de energietoevoer naar de cellen verminderen door onder andere het enzym hexokinase te blokkeren. Dit is een reden waarom langdurige stress kan leiden tot extreme vermoeidheid die niet door slaap te verhelpen is. Adaptogenen verminderen de ophoping van beta-lipoproteïnen en voorkomen de blokkering van hexokinase, zodat de cellen voldoende energie krijgen om optimaal te functioneren.
Adaptogenen, stress en bloedsuiker
Adaptogenen werken dus ook op cellulair niveau, in plaats van alleen het cortisolrespons direct te beïnvloeden. Iemand die wordt blootgesteld aan stress krijgt nog steeds een bijnierrespons, maar met behulp van adaptogenen wordt de negatieve impact op de cellen van het lichaam verminderd.
Stress kan helaas een negatieve invloed hebben op de bloedsuikerspiegel, maar adaptogenen zorgen ook voor een verbeterde bloedsuikerrespons die door stress wordt veroorzaakt (adrenaline en cortisol). Adaptogenen verbeteren bovendien de cardiovasculaire gezondheid door catecholamines te bestrijden die voortkomen uit langdurige stress. Ze bevorderen ook de eiwitsynthese en verminderen de hersteltijd na inspanning aanzienlijk. Adaptogenen zijn daarom ook geschikt voor amateuratleten die hun herstel willen verbeteren.
Een van de belangrijkste functies van adaptogenen is dat ze ACTH (adrenocorticotroop hormoon) positief beïnvloeden. Lage cortisolniveaus worden waarschijnlijk onder andere veroorzaakt door een te lage afgifte van ACTH.
Adaptogenen veroorzaken geen vermoeidheid
De kruiden in Adrenal Strength en Adrenal Response maken iemand met uitgeputte bijnieren niet vermoeider, integendeel, ze helpen om beter met alle vormen van stress om te gaan. Het is echter altijd het beste om eerst te achterhalen wat de stress veroorzaakt en te kijken naar voeding, fysieke activiteit, slaap, relaties, werksituatie, gifstoffen, eventuele allergieën, enzovoort.
Lees ook ons artikel over het verschil tussen Adrenal Strength en Adrenal Response.
Author and Reviewer
Wetenschappelijke referenties en bronnen
Toon referentieChandrasekhar K, Kapoor J, Anishetty S. A prospective, randomized double-blind, placebo-controlled study of safety and efficacy of a high-concentration full-spectrum extract of ashwagandha root in reducing stress and anxiety in adults. Indian J Psychol Med. 2012 Jul;34(3):255-62.
Dey A, Chatterjee SS2, Kumar V. Triethylene glycol-like effects of Ashwagandha (Withania somnifera (L.) Dunal) root extract devoid of withanolides in stressed mice. Ayu. 2018 Oct-Dec;39(4):230-238.
Abu Bakar MH, Azmi MN, Shariff KA, Tan JS. Withaferin A Protects Against High-Fat Diet-Induced Obesity Via Attenuation of Oxidative Stress, Inflammation, and Insulin Resistance. Appl Biochem Biotechnol. 2019 May;188(1):241-259.
Salve J, Pate S, Debnath K, Langade D. Adaptogenic and Anxiolytic Effects of Ashwagandha Root Extract in Healthy Adults: A Double-blind, Randomized, Placebo-controlled Clinical Study. Cureus. 2019 Dec 25;11(12):e6466.
Bhattacharya A, Muruganandam AV, Kumar V, Bhattacharya SK. Effect of poly herbal formulation, EuMil, on neurochemical perturbations induced by chronic stress. Indian J Exp Biol. 2002 Oct;40(10):1161-3.
Mirjalili MH, Moyano E, Bonfill M, Cusido RM, Palazón J. Steroidal lactones from Withania somnifera, an ancient plant for novel medicine. Molecules. 2009 Jul 3;14(7):2373-93.
Gorelick J, Rosenberg R, Smotrich A, Hanuš L, Bernstein N. Hypoglycemic activity of withanolides and elicitated Withania somnifera. Phytochemistry. 2015 Aug;116:283-289.
Andallu B, Radhika B. Hypoglycemic, diuretic and hypocholesterolemic effect of winter cherry (Withania somnifera, Dunal) root. Indian J Exp Biol. 2000 Jun;38(6):607-9.
Candelario M, Cuellar E, Reyes-Ruiz JM, Darabedian N, Feimeng Z, Miledi R et al. Direct evidence for GABAergic activity of Withania somnifera on mammalian ionotropic GABAA and GABAρ receptors. J Ethnopharmacol. 2015 Aug 2;171:264-72.
Cooley K, Szczurko O, Perri D, Mills EJ, Bernhardt B, Zhou Q, Seely D. Naturopathic care for anxiety: a randomized controlled trial ISRCTN78958974. PLoS One. 2009 Aug 31;4(8):e6628.
Andrade C, Aswath A, Chaturvedi SK, Srinivasa M, Raguram R. A double-blind, placebo-controlled evaluation of the anxiolytic efficacy ff an ethanolic extract of withania somnifera. Indian J Psychiatry. 2000 Jul;42(3):295-301.
Samadi Noshahr Z, Shahraki MR2, Ahmadvand H, Nourabadi D, Nakhaei A. Protective effects of Withania somnifera root on inflammatory markers and insulin resistance in fructose-fed rats. Rep Biochem Mol Biol. 2015 Apr;3(2):62-7.
Li W1, Zhang X, Chen R, Li Y, Miao J, Liu G, Lan Y, Chen Y2, Cao Y3. HPLC fingerprint analysis of Phyllanthus emblica ethanol extract and their antioxidant and anti-inflammatory properties. J Ethnopharmacol. 2020 May 23;254:112740. doi: 10.1016/j.jep.2020.112740. Epub 2020 Mar 6.
Molokovskiĭ DS, Davydov VV, Tiulenev VV. The action of adaptogenic plant preparations in experimental alloxan diabetes. Probl Endokrinol (Mosk). 1989 Nov-Dec;35(6):82-7.
